تاخیر رشد مغزی در کمبود ید و دلایل آن
يد يك عنصر اساسي براي بقاي انسان است. با توجه به نقش عمده يد در توليد هورمون هاي تيروئيد و تاثيرات فيزيولوژيك اين هورمون ها بر عملكرد تمام سلول هاي بدن، عوارض و پي آمدهاي ناشي از كمبود يد مي تواند بار سنگيني بر بهداشت و درمان جامعه تحميل نمايد. اين ماده غذايي براي رشد و نمو فرد، حتي قبل از تولد نيز مورد نياز مي باشد. هورمون هاي تيروئيد در دوران جنيني، نوزادي، کودکي و نو جواني در رشد سلول هاي مغز و رشد و توسعه جسمی و ذهني نقش بسزايي را بازي مي کنند و نقصان ترشح آن ها موجب اختلال در کار سلول هاي بدن شده و کمبود آن ها در اين ايام مهم باعث کاهش بهره هوشي‘ اختلال در رشد پسيکوموتور و کوتاهي قد کودکان خواهد شد. دريافت ميزان کافي يد براي فعاليت طبيعي غده تيروئيد ضروري است. کمبود دريافت يد سبب بروز علايم و عوارضي می شود که به مجموعه آنها اختلال هاي ناشي از کمبود يد اطلاق ميگردد .(Iodine Deficiency Disorders =IDD) اين اختلال ها در دوران مختلف زندگي متفاوت بوده و خلا صه اي از آنها در جدول ۱ آورده شده اند.
كمبود يد، از طريق ايجاد اختلال در رشد و تكامل مغز، ميليون ها نفر از ساكنين كره زمين را در معرض خطر قرار داده است. آسيب مغزي ناشي از کمبود يد به آساني قابل پيشگيري می باشد. گواتر ( بزرگی غده تیروئید) شايعترين عارضه کمبود يد است . در مناطقي که دچار کمبود ید هستند گواتر از سنين کودکي ظاهر می شود و با افزايش سن بزرگ تر شده و پس از ۲۰ سالگي معمولا به صورت گواترهاي گره دار در مي آيد. بيشترين اختلال ها مربوط به زماني است كه ميزان يد دريافتي زن باردار بشدت كاهش يابد و چون يد كافي به جنين نمی رسد، توليد هورمون ها ي تيروئيد نقصان مي يابد. ياخته ها ي عصبي مغز، بخصوص در ماه ها ي سو م تا پنجم زندگي درون رحمي ، براي رشد و نمو صحيح نياز فراوان به هورمون تيروكسين دارند. عد م وجود مقدار كافي تيروكسين سبب اختلال در رشد سلول ها ي مغز و درنتيجه عوارض شديد عصبي - ذهني مي شود كه پس از تولد بروز مي نمايند و متأسفانه پس از تولد، با تجويز هورمون ها ي تيروئيد برطرف نمی گردد. در نوزاداني كه دچار کم کاری مادر زادی غده تیروئید به دليل آژنزي( عدم وجود غده تیروئید) و يا اختلال ژنتیکی در توليد هورمون ها هستند ولي كمبود يد وجود ندارد، معمولاً تا هنگام تولد عبور تيروكسين مادر از جفت سبب تامين رشد سلول هاي مغزي مي شود و بنابراين تجويز هورمون هاي تيروئيد از بدو تولد مي تواند رشد ذهني و جسمی آن ها را طبيعي كند. ولي در موارد كمبود يد به علت كم كاري تيروئيد هم مادر و هم نوزاد ‘ امكان جبران ضايعات توسط تيروئيد ميسر نبوده و ضايعات دايمي در مغز ايجاد خواهد شد.
تغييرات زيادي در نياز به هورمون هاي تيروئيد درزمان بارداری در زنان باردار كه تيروئيد طبيعي دارد پيدا می شود. در زمان بارداری معمولاً نياز است كه سنتز هورمون هاي تيروئيد ۴۰ تا ۱۰۰ درصد افزايش يابد تا بتواند نيازهاي مادر و جنين در حال رشد را تامین نماید. براي توليد روزانه هورمون های تیروئید توسط غده تيروئيد، حدود ۷۰ ميكروگرم يد مصرف مي شود ولي با توجه به جذ ب يد توسط ساير ارگآن هاي بدن و نيز دفع آن از طريق مدفوع ميزان مورد نياز ا فرادبالغ بين ۱50 تا100 ميكروگرم در روز تعيين شده است و در زنان باردار و شیرده مقدار 250 میکروگرم ید در روز توصیه می گردد.
كمبود دريافت يد از دو طريق رشد سلول هاي مغزي جنين را دچار اشكال مي كند در ۱۰ هفته اول كه تيروئيد جنين تشكيل نشده و تا هفته ۱۶ كه تيروئيد جنين نمي تواند مقادير
