مصاحبه با دکتر مهدي هدايتي

پژوهشگران مرکز تحقيقات سلولي مولکولي پژوهشکده علوم غدد درون ريز و متابوليسم براي پنجمين بار موفق به ثبت موتاسيون جديد در ژن رت پروتوآنکوژن در سرطان مدولاري تيروئيد در در معتبرترين بانک ژني جهان (Pubmed: NCBI) به نام پژوهشکده شدند. در همين ارتباط و جهت اخذ توضيحات بيشتر گفتگويي انجام داديم با دکتر مهدي هدايتي رياست اين مرکز که به شرح زير به شما عرضه ميشود.

 مختصري در مورد ماهيت سرطان مدولاري تيروئيد و ميزان شيوع آن توضيح دهيد:

 سرطان تيروييد شايعترين تومور بدخيم سيستم اندوکرين بوده و مسئول حدود 1% تمامي سرطان‌ها در انسان است. مطالعات اپيدوميولوژيک نيز از افزايش تدريجي اين سرطان طي بيست سال اخير خبر مي‌دهند. ميزان متاستاز در بيماران مبتلا به سرطان تيروئيد، با بالا رفتن سن افزايش مييابد. بنابراين تشخيص به موقع بيماري در مراحل اوليه آن در روند درمان و بهبودي بيماران بسيار حايز اهميت است.سرطان مدولاري تيروييد توموري بد خيم با منشاء سلول‌هاي پارافوليکولارC  مشتق شده از ستيغ عصبي بوده و مسئول10-5% کل انواع سرطان‌هاي تيروييد است.

:عوامل ژنتيکي چه ميزان تاثير در بروز اين بيماري دارند؟

 در حدود 25% موارد سرطان مدولاري تيروييد از نوع ارثي و 75% آن از نوع تک گير (اسپوراديک) مي‌باشد. مطالعات بسياري ارتباط جهش‌هاي نقطه‌اي در پروتوآنکوژن RET را با سرطان مدولاري تيروييد نشان داده‌اند. بررسي‌ها نشان داده است پروتوآنکوژن RET تقريبا در50% نمونه هاي تک گير و در 95% نمونه هاي ارثي سرطان مدولاري تيروييد جهش مي‌يابد. بهبودسرطان مدولاري تيروييد به ميزان زيادي به تشخيص زود هنگام بيماري بستگي دارد. همچنين احتمال درمان تومورهاي مدولاري تيروييد اگرپيش از متاستاز تشخيص داده شوند، وجود دارد، اما اگر متاستاز رخ داده باشد احتمال بهبودي به ميزان چشمگيري کاهش مي‌يابد. به همين جهت بررسي ژنتيکي اين جهش ها در افراد مبتلا بهMTC و اعضاي خانوادذه آنان ضروري است.

 روش مطالعه مزبور چگونه بوده است؟

  در يک مطالعه تشخيصي بروي بيماران مراجعه کننده به آزمايشگاه تحقيقاتي پژوهشکده علوم غدد، جهشي جديد براي اولين بار در يک خانواده مبتلا به سرطان مدولاري تيروييد، در اگزون 15پروتوآنکوژن RET کدون 886 (R886G)  شناسايي شد. اين جهش منجر به تغيير اسيد آمينه آرژنين به گلوتاميک ميگردد. جهش مذکور در دختري 18 ساله و پدر وي که مبتلا به سرطان مدولاري تيروييد بود، يافت شد. بيمار مذکور تحت تيروييدکتومي قرار گرفته بود.

  نحوه پذيرش و ثبت جهش ژنتيکي در BANKIT NCBI چگونه است؟

 مراحل انجام تحقيق بطور خلاصه به اين ترتيب بود: پس از نمونه گيري از بيماران و استخراج DNA از خون محيطي، تکثير قطعه ژني مورد نظر به روش PCR انجام گرفت و سپس قطعات DNA تکثير يافته تعيين توالي شد. پس از بررسي توالي قطعات مذکور يک جهش جديد در اگزون 15 پروتوآنکوژن RET شناسايي گرديد که تا کنون توسط ساير محققان گزارش نشده بود. سپس داده هاي به دست آمده جهت ثبت در بانک اطلاعاتي BANKIT NCBI مربوط به موسسه ملي بهداشت آمريکا (NIH) ارسال و پس از تاييد آنان به عنوان جهش جديد در اين بانک اطلاعاتي ثبت گرديد (GenBank KC507554c).

همکاران اين طرح چه کساني بودند؟

 دکتر مهدي هدايتي، دکتر فريدون عزيزي، مرجان ظريف يگانه، سارا شيخ الاسلامي

 اهميت کاربردي کشف چيست؟

 در اغلب پروتکلهاي درماني در خصوص سرطان مدولاري تيروئيد با جهش در پروتوآنکوژن RET، چنانچه در وابستگان درجه فرد مبتلا نيز همان جهش ژني يافت شود، اقدام به تيروييدكتومي مي کنند. اما جهش مطرح در هر جمعيتي مي تواند متفاوت باشد. لذا ضروري است هر جامعه ايي از جهشهاي شايع و مطرح در ژن مورد نظر آگاهي داشته باشد. شناسايي اين جهشها هم از نظر تشخيص بيماري و نيز انتخاب شيوه درمان حايز اهميت کاربردي مي باشند. همچنين از آنجايي که اين جهش در ناحيه تيروزين کينازي پروتوآنکوژن RET مي باشد، جز جهش هاي خطرناک طبقه بندي مي گردد.

 اين کشف داراي کدام اهميت علمي است؟

 از آنجايي که جهش يافت شده تا کنون توسط ساير محققان ساير کشورها گزارش نشده است، اولين گزارش در اين خصوص محسوب مي شود و در ضمن به نام کشور عزيزمان ايران به ثبت رسيده است.

 چه عواملي در موفقيت اين طرح موثر بودند؟

 ارجاع بيماران مذکور به پژوهشکده علوم غدد به عنوان يک مرکز علمي شناخته شده، امکان دسترسي به بيماران را به عنوان اولين و مهمترين عامل موفقيت فراهم نمود. وجود بستر مناسب مطالعات ژنتيکي و سياستهاي حمايتي پژوهشکده علوم غدد درون ريز دانشگاه علوم پزشکي همراه با علاقه و پشتکار محققان اين مطالعه از مهمترين عوامل کسب موفقيت مذکور محسوب مي شوند.

 آيا برنامه و طرح بعدي مرتبط با اين کشف وجود دارد؟

ج: بله، شناسايي تاثير عملکردي جهش يافت شده در مسير ملکولي ايجاد سرطان مدولاري تيروييد

 و کلام آخر:

 اميد است با انجام پژوهشهايي از اين دست به پيشگيري و تشخيص زود هنگام  سرطان مدولاري تيروييد کمک شده و گامي موثر در جهت کاهش مشکلات بهداشتي کشور و ارتقاء سطح سلامت افراد جامعه برداشته شود.