بهبود کیفیت زندگی در سایه توجه به سلامت معنوی

در تعریف سلامت از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی آمده که "سلامت یک حالت دینامیک از تامین رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است و نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو". به عبارت دیگر همانگونه که از این تعریف برمی آید ، سلامت علاوه بر جنبه های جسمانی، دارای ابعاد روانی، اجتماعی و معنوی نیز هست.

از نظر پیشینه، طی نیم قرن اخیر ف رفته رفته مجامع علمی متوجه بعد دیگری از سلامت، تحت عنوان سلامت معنوی شده اند که گرچه متقدمان علوم پزشکی به آن عنایت داشته اند ولی به دنبال رنسانس علمی در اروپا و رشد سریع علوم در بخشهای مادی و جدایی علم از دین و معنویت در این بستر تاریخی، مغفول واقع شده بود.

نهضت استخراج و طبقه بندی علمی جنبه های معنوی سلامت با توجه به بستر محیای آن در متون اسلامی و نیز سابقه غنی آن در فرهنگ ایرانی و عنایت اطباء و علما در طول تاریخ، اقدامی است که در سالیان اخیر توسط دکتر فریدون عزیزی با همکاری گروهی توانمند از دانشمندان گروه پزشکی و حوزوی در حال پیگیری و توجه است و در سال 1397 منجر به انتشار اولین نسخه دانشنامه سلامت معنوی گردید.

مطالعه قند و لیپید تهران که یکی از مطالعات جامع مبتنی بر جمعیت بوده و یافته های آن در دنیا از اعتبار قابل ملاحظه ای برخوردار است، زمینه را برای پژوهش این بعد از سلامت فراهم ساخته است.

دکتر پریسا امیری، رییس مرکز تحقیقات  تعیین کننده های اجتماعی سلامت پژوهشکده علوم غدد درون ریز و متابولیسم، اخیرا به بررسی ارتباط سلامت معنوی با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در بزرگسالان تهرانی پرداخته است . ایشان با اشاره به اینکه در این مطالعه با ابزار پرسشنامه و تجزیه و تحلیل پاسخهای آن بر روی حدودا 1600نفر انجام شده گفت: "یافته های مطالعه قند و لیپید تهران ارتباط سلامت معنوی با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را در بین زنان و مردان تهرانی نشان میدهد."

این عضو هیات علمی افزود بر اساس  بررسی های انجام گرفته ، ارتباطی مثبت بین مولفه ی شناختی/عاطفی سلامت معنوی با بعد روانی کیفیت زندگی در زنان و مردان وجود داشت و  همچنین در خصوص بعد جسمانی کیفیت زندگی، این ارتباط به شکلی غیرمستقیم و به واسطه ی اثر بعد روانی در زنان و مردان مشاهده شد.

دکتر امیری در ادامه توضیح داد که معنویت به دلیل فراهم کردن چارچوبی برای توصیف تجارب زندگی و ایجاد حس یکپارچگی و اتصالات وجودی، به ارتقاء سلامت روان کمک می‌کند. وی با اشاره به اینکه بدون سلامت معنوی، دیگر ابعاد زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی نمی¬توانند عملکرد مطلوبی داشته باشد یا به حداکثر ظرفیت خود برسند اضافه کرد فقط با درنظر گرفتن این جنبه است که بالاترین سطح کیفیت زندگی مرتبط با سلامت که هدف نهایی مداخلات مرتبط با سلامت است، قابل دستیابی خواهد بود. این متخصص آموزش بهداشت توضیح داد که برخورداری از معنویت از طریق مقابله مذهبی مثبت شامل روش‌هایی مانند دعا، اعمال خیرخواهانه در شرایط منفی، ادراک رابطه با خدا، اعتقاد به هدف خیرخواهانه برای زندگی و حس ارتباط با جامعه ی مذهبی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را افزایش می‌دهد.

 وی در خاتمه نتیجه گیری کرد با توجه به ارتباط سلامت معنوی با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در زنان و مردان به ویژه در بعد روانی، طراحی کردن مداخلات با هدف تقویت ارزش ها و باور های معنوی و دینی، جهت ارتقاء سلامت روان و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی افراد جامعه ضروری به نظر میرسد.