پيشتازي پژوهشگران پژوهشکده غدد در سال 96

براي درک اهميت اين موضوع و روشنتر شدن ارزش و ماهيت آن گفتگويي داشتيم با استاد دکتر فريدون عزيزي که از نظر شما ميگذرد:

1-     يکي از معيارهاي رتبه بندي علمي دانشمندان H-Index است. لطفادرمورد چگونگي محاسبه آن و مزيتي که اين معيار بر ساير معيارها دارد مختصراً توضيح دهيد:

معيار علم سنجي دانشمندان و محققين تا مدتها بر اساس تعداد مقالات آنها بود. با شکل گرفتن آمار بهتري از محلات پزشکي و مشخص شدن تعداد ارجاع (citation) به هر مقاله، تعداد ارجاع به مقالات هر فرد معيار کيفي سنجش توليد علم هر دانشمند گرديد. Torce E.Hirsch براي ارزشيابي کيفيت علمي متخصصين فيزيک شاخصي را در سال 2005 منتشر کرد که آرا Hirsch Index يا H-Index ناميدند و امروزه براي بررسي کمي و کيفي توليدات علمي دانشمندان به کار مي رود. شاخص H توزيع ارجاعات براي مقالات هر دانمشند را نشان مي دهد. بعبارت ديگر يک دانشمند با يک شاخص H مشخص، مقالاتي به تعداد H منتشر کرده است که هر يک از آنها توسطمقالات دانشمندان H بار ارجاع داده شده باشد. لذا اگر کسي H-Index مساوي 10 دارد يعني به 10 مقاله او هر يک بيش از 10 بار در مقالات ديگر ارجاع شده است. مزيت اين شاخص اينست که نارسائي هاي ديگر را ندارد. زيرا اگر تعداد مقالات دانمشند مورد نظر قرار گيرد، کيفيت مقالات مشخص نيست. دانشمندي که 10 مقاله با کيفيت بالا در مجلات معتبر منتشر کرده وا رجاعات فراوان دارد از نظر کيفيت بر دانشمندي که 30 مقاله در مجلات با ضريب تاثير (Impact Factor) کمتر منتشر کرده ارجح است. همچنين اگر فقط تعداد ارجاعات بر کل مقاله هاي يک دانشمند را بعنوان شاخص در نظر بگيريم، اگر چه تا حدودي کيفيت مقالات او را نشان ميد هد ولي منتشر کردن يک يا چند مقاله در مجلات بسيار معتبر مي تواند بر ميانگين تعداد ارجاعات براي هر مقاله تاثيرگذار باشد. اندکي H  اين نقايص را برطرف مي کند و تعداد مقالات هر فرد را که باندازه کافي ارجاع داشته است مشخص مي کند و لذا ارزشيابي کمي و کيفي توليد مقالات دانشمندان را ارائه مي دهد. بديهي است شاخص H داراي کاستي هايي نيز هست که نياز به بحث بيشتر و توجه به آنها در موقع ارزشيابي هاي دقيق تر است.

2-     آيا وجود افراد داراي رتبه بالا در مقياس H-Indexتاثيري در رتبه بندي علمي مراکز تابعه و يا کشور متبوع آنها نيز دارد و يا صرفاً يک معيار ارزيابي شخصي افراد است؟

امروزه شاخص H براي رتبه بندي دانشگاه ها، مراکز تحقيقاتي و موسسات پژوهشي نيز به کار مي رود. بايد در نظر داشت که مقايسه شاخص H دانشمندان در تخصص هاي مختلف نمي تواند کاملاً منطبق با کيفيت آنها باشد. زيرا ارجاعات در مجلات به مقالات با تخصص هاي مختلف متفاوت است ولي مقايسه شاخص H در دانشمندان براي منتشر کردن مقالات نيز ارتباط دارد. لذا با افزايش سالهاي تحقيق و انتشار هر دانشمند، شاخص H او افزايش مي يابد. راهکارها براي توجه به اين امر پيشنهاد شده اندکه مورد اتفاق همکاران نيست. معيار خاصي براي ارزشيابي شاخصH در سط حبين المللي و براي تخصص هاي گوناگون وجود ندارد. معهذا براي برخي تخصص ها در بعضي کشورها، اين امر تخمين زده شدهاست. مثلاً HIRSCH تخمين زده است که درارا بودن شاخص H حدود 12 در اکثر دانشگاههاي آمريکا نماينده قابليت ارتقا به دانشاسري است و شاخص H حدود 18 به معناي کيفيتي در حد استاد (پروفسور) است. براي عضويت در برخي انجمن هاي علمي آمريکا داشتن اندکس H  حدود 15-20 و براي عضويت در آکادمي علمي علوم کشور آمريکا افرادي با اندکس H حدود 45 يا بالاتر در نظر گرفته مي شود.

3-     توصيه شما به محققان جوان تر براي ارتقا رتبه H-Index خودشان چيست؟

دانشمندان جوان ما که به کار تحقيق مي پردازند بايد دقت کنند که هدف از پژوهش دست يابي به پاسخ سوالات علمي و نيز توسعه مرزهاي دانش است. نتايج تحقيق در صورتي سودمند است که اولاً به اطلاع متخصصين امر و نيز مصرف کنندگان آن يافته ها برسد که بصورت مقاله يا ؟؟؟ علمي انجام مي شود و ثانياً به کار گرفته شود و براي پاسخ آن سوال يا م شکل مفيد باشد؛ سنجش ما براي به کار گرفته شدن يافته تحقيق ارجاع به آن است. بديهي است اگر نتيجه تحقيق براي رفع يک مشکل اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و بهداشتي جامعه باشد بايد توسط مسئولين اين امر به کار گرفته شده و موثر باشد. لذا محقق جوان علاوه بر آنکه بايد نتيجه تحقيق خود را منتشر کند، مي بايست کيفيت پژوهش را در حد مناسبي داشته باشد که بتواند توسط محققين ديگر به کار گرفته شود و در مقالاتشان به آن ارجاع داده شود. از طرف ديگر اگر يافته ها براي حل مشکلات جامعه نيز هست توسط مسئولين امور به کار گرفته شود. هدف محقق جوان بايد اين باشد که با پيشرفت در امر پژوهش کيفيت تحقيق ار افزايش دهد، سعي کند که مقاله را در مجلات با ضريب تاثير (Impact Factor) بالا به چاپ راسند تا مورد استناد و ارجاع قرار گيرد. خوشبختانه محققين جوان ما در 15 سال گذشته نشان داده اند که تحقيقات و مقالات فاروان را در سطح ملي و بين المللي منتشر کرده ا ند و در جهت افزايش استناد وارجاعات به مقالات (H-Index) نيز کوشا بوده اند، ولي هنوز با  مطلوب فاصله زياد است که بايد با عزم ملي در جهت رسيدن به آن بکوشيم.