درباره کلینیک رژیم درمانی پژوهشکده غدد دانشگاه شهید بهشتی

چاقی ، بالابودن فشار خون و مشکلات مربوط به لیپیدها و لیپو پروتئینهای سرم از جمله مهمترین عوامل تاثیر گذار بر ابتلا به بیماریهای غیرواگیر به حساب می آیند.  نتایج مطالعه قند و لیپید تهران نیز نشان دهنده شیوع بالای این مشکل در این جمعیت و روند روبه افزایش نسبت جمعیت مبتلا به آن می باشد . نتایج این مطالعه همچنین موکد اهمیت و فوریت اقدامات مداخله ای با هدف پیشگیری و کنترل دیس لیپیدمی و فشارخون بالا بویژه در جمعیت مبتلا به چاقی است

کلینیک رژیم درمانی واحد بررسی قند و چربی های خون در راستای اهداف طرح پیشگیری از بیماری های غیرواگیر  سعی نموده است تا خدمات مشاوره ای بهبود شیوه زندگی را به افراد چاق یا مبتلا به اضافه وزن تحت پوشش منطقه مداخله مطالعه کوهورت قند و لیپید ارائه نماید. کلیه این خدمات در قالب طرحی با عنوان بررسی تاثیر ارائه خدمات مشاوره  ای بهبود شیوه زندگی بر ارتقاء شاخص های مرتبط با آن در  بالغین مبتلا به  اضافه وزن یا چاقی  تحت پوشش مطالعه قند و لیپید تهران ارائه می شود.

این مطالعه یک کارآزمایی بالینی دارای گروه کنترل می باشد که بر روی 500 نمونه ( 250 نفر در گروه مداخله و 250 نفر در گروه شاهد)انجام می شود.

نمونه های گروه مداخله  به مدت 12 ماه در فاز مداخله  در قالب  8  جلسه گروهی  ، تحت مشاوره  قرار خواهند گرفت و برنامه غذایی حاوی 500 تا 1000 کیلوکالری کمتر از مقدار مورد نیاز جهت ایشان طراحی و توصیه خواهد شد ، داشتن برنامه ورزشی به مدت 5 روز در هفته هر بار 30 تا 45 دقیقه نیز به ایشان توصیه میشود . در طی این مدت وزن ، شاخص توده بدنی ، نسبت دور کمر به باسن ، وضعیت قرار داشتن در معرض دود دخانیات و فشارخون سیستولیک و دیاستولیک به صورت ماهیانه و نسبت دریافت درشت مغذی ها ، ضریب تنوع غذایی ، وضعیت لیپیدها و لیپوپروتئینهای سرم ، وضعیت قند ناشتا نیز هر 6 ماه یکبار تعیین و تغییرات آن بررسی می شود.پس از این مدت نمونه هایی که موفق به کاهش حداقل 5 درصد وزن خود شده باشند وارد فاز نگهدارنده خواهند شد و به مدت 6 ماه پیگیری میشوند در این مدت برنامه غذایی متناسب با نیاز روزانه   جهت آنها طراحی و پیشنهاد خواهد شد و برنامه ورزشی مطابق فاز مداخله خواهد بود. وزن ، شاخص توده بدنی ، نسبت دور کمر به باسن ، فشارخون سیستولیک و دیاستولیک ، وضعیت لیپیدها و لیپوپروتئینهای سرم ، وضعیت قند ناشتا  نیز در ابتدا و انتهای این فاز از مطالعه  تعیین و تغییرات آن بررسی خواهد شد.

در گروه شاهد هیچگونه مداخله ای انجام نخواهد شد و فقط میزان وزن ، شاخص توده بدنی ، نسبت دور کمر به باسن ،  فشارخون سیستولیک و دیاستولیک و وضعیت قرار داشتن در معرض دود دخانیات هر 3 ماه یکبار و  وضعیت لیپیدها و لیپوپروتئینهای سرم و وضعیت قند ناشتا  هر 6 ماه یکبار تعیین و تغییرات ان بررسی خواهد شد.متوسط تغییرات شاخص های فوق الذکر مابین دو گروه مداخله و شاهد در ابتدا و انتهای هر فاز مطالعه نیز مقایسه خواهد شد

روش انتخاب نمونه ها

از جمع نمونه های تحت بررسی مطالعه کوهورت قند و لیپید تهران که تحت پوشش مرکز بهداشتی درمانی صلواتی نیز می باشند تعداد 250 فرد مبتلا به اضافه وزن و چاقی انتخاب و به ازای هریک از ایشان حداقل یک نمونه مشابه از نظر گروه سنی ، جنس ، شاخص توده بدنی ( حداکثر با اختلاف 2/0 کیلوگرم بر متر مربع ) ،سطح تحصیلات ، وضعیت تاهل ، وضعیت ابتلا به دیس لیپیدمی به عنوان کنترل انتخاب خواهد شد . نمونه های گروه مداخله می باید تحت پوشش مرکز بهداشتی درمانی صلواتی باشند اما نمونه های گروه کنترل چنین الزامی نخواهند داشت .

بدین ترتیب در این مطالعه 250 نفر به عنوان  گروه مداخله و 250 نفر به عنوان گروه کنترل انتخاب خواهند شد.   عدم استفاده از رژیم های غذایی با هدف کاهش وزن در 6 ماه گذشته ، عدم سابقه ابتلا به بیماریهای کلیوی، قلبی و عروقی ، جراحی های دستگاه گوارش ، بدخیمی ها و بیماریهای غده تیروئید ، عدم استفاده از داروهای ضد فشار خون در یکماه گذشته ، عدم سابقه مصرف داروهای کورتیکو استروئیدی در 6 ماه گذشته و بهمراه نداشتن مشکلاتی نظیر معلولیتهای جسمی و یا مشکلات استخوانی که انجام فعالیتهای بدنی در سطح متوسط را محدود نماید نیز از دیگر معیارهای ورود به مطالعه خواهد بود.

روش اجرای مداخلات

در کلینیک رژیم درمانی در قالب طرح پژوهشی  " بررسی تاثیر ارائه خدمات مشاوره  ای بهبود شیوه زندگی بر ارتقاء شاخص های مرتبط با آن : نمونه های گروه مداخله  به مدت 12 ماه در فاز درمان ( Treatment Phase) تحت مداخله قرار داشتند. مداخلات این فاز با هدف کاهش وزن و بهبود دیگر متغییرهای وابسته مورد بررسی خواهد بود و به صورت گروهی در قالب گروه های حداکثر 30 نفره ارائه خواهد شد . جزئیات این مداخلات در ذیل بیان شده است .

مجموعه خدمات مورد نظر  جهت ارائه به نمونه های گروه مداخله  به شرح ذیل خواهد بود :

1. رژیم غذایی :

برنامه غذایی پیشنهادی مطابق اصول رژیم های غذایی کم کالری  و  با هدف کاهش تدریجی انرژی دریافتی  و به شرح ذیل :

ماه اول مطالعه : 500 کیلوکالری کمتر از مقدار مورد نیاز روزانه

ماه دوم و سوم مطالعه : 800  کیلوکالری کمتر از مقدار انرژی مورد نیاز روزانه^*

ماه 4 تا 11 مطالعه : 1000 کیلوکالری کمتر از مقدار مورد نیاز روزانه^**

ماه 12 مطالعه : 500 کیلوکالری کمتر از مقدار مورد نیاز روزانه

ماه 13 تا 18 مطالعه : معادل مقدار مورد نیاز روزانه

2-برنامه ورزشی 

برنامه ورزشی پیشنهادی ( ترجیحا پیاده روی )  شامل 5 جلسه در هفته هریک به مدت حداقل 30 دقیقه ( 5 دقیقه گرم کردن ، 20 دقیقه نرمش با شدت متوسط و 5 دقیقه سرد کردن بدن ) خواهد بود( ترجیحا پیاده روی ). که رعایت آن در تمام 18 ماه مطالعه به نمونه های گروه مداخله  توصیه می شود.همچنین نمونه ها حسب رضایت فردی نیز جهت انجام برنامه ورزش صبحگاهی به محل انجام این فعالیت ( واقع در فلکه دوم نیروی هوائی ) معرفی خواهند شد .

3 – آموزش تغذیه و اصلاح رفتارهای تغذیه ای

8 جلسه مشاوره گروهی ( هر یک  حداکثر به مدت 2 ساعت ) در طی فاز مداخله ( در ابتدای مطالعه و ابتدای ماه های 2،3 ،4 ،5  ، 7 ،9 و 11  فاز مداخله )جهت نمونه های گروه مداخله در نظر گرفته میشود .

نتایج

در مرحله اول این مطالعه 144 نفر به عنوان  گروه مداخله (88 زن و 56 مرد)  و 144 نفر به عنوان گروه کنترل شرکت داشته اند.   نمونه گیری این مرحله از مطالعه در شهریور ماه 89 آغاز شد و کلیه نمونه های مورد نیاز در فاصله شهریور و مهر ماه سال 89 انتخاب و وارد مطالعه شدند. تغییرات شاخص های تن سنجی و وضعیت فشارخون و چربی های خون هر دو گروه برای مدت 18 ماه از  تاریخ ورود به مطالعه پیگیری شد

در طی مدت مطالعه 28 نفر از نمونه های گروه مداخله (شامل 12 مرد و 16 زن) بدلایل مختلف شامل عدم حضور در 4 جلسه ماهانه ( 21 نفر)، عدم تمایل ( 6 نفر) و بیماری (1 نفر) از مطالعه خارج شدند. زوج شاهد این نمونه ها نیز از مطالعه کنار گذاشته شد.

تغییرات حاصل از اجرای مداخلات بهبود شیوه زندگی ( رژیم غذایی با هدف کاهش وزن و جلسات مشاوره ای گروهی و فردی ) در گروه مداخله  ( 12 ماه فاز مداخله با ویزیت های ماهانه و 6 ماه فاز نگهدارنده با ویزیت های 3 ماهه) بر متوسط وزن در نمودار زیر آمده است. متوسط وزن نمونه های این گروه از 3/14 ± 0/82 کیلوگرم در ابتدای مطالعه به 6/14 ± 8/77 کیلوگرم در ماه 18 مطالعه کاهش یافت. و نمونه های گروه مطالعه به طور متوسط موفق به کاهش 2/4 کیلوگرم ( 1/5% ) از وزن خود در طی یک دوره 18 ماهه شدند. 2/71 % کاهش وزن نمونه های گروه مداخله در 6 ماهه اول مطالعه حاصل شده بود.

همین تغییرات در گروه کنترل نیز در فواصل 6 ماهه بررسی و در نمودار زیر آمده است.

گرچه در ابتدای مطالعه تفاوت معنی داری بین دو گروه مداخله و کنترل از نظر متوسط وزن وجود نداشت اما متوسط وزن نمونه های گروه کنترل در ماه های 6، 12 و 15 به طور معنی داری بیش از گروه مداخله بود

تغییرات متوسط وزن پس از 18 ماه از آغاز مطالعه به تفکیک گروه های مداخله و کنترل