دیابت بارداری و تشخیص آن برای زنان باردار به سادگی توسط خود مادر

  دیابت بارداری ( Gestational Diabetes ) چیست؟

دیابت بارداری، نوعی از دیابت می باشد که در زمان حاملگی بصورت افزایش قندخون تشخیص داده می شود. علت آن هورمون های ترشح شده از جفت است که اثرات ضد انسولینی دارند که با ترشح انسولین توسط سلول های لوزالمعده مادر اثر این هورمون ها خنثی می شود ولی مقدار ترشح انسولین افراد مستعد برای جبران کافی نیست. 

افزایش غیر طبیعی قند خون در دوران بارداری می تواند منجر به عوارض مادری و جنینی شود  لذا پیشگیری و کنترل آن در طی دوران بارداری ضروری می باشد.

تشخيص دیابت بارداری:

دیابت بارداری اولین بار در دوران حاملگی شناسایی می شود.

دیابت بارداری اغلب بدون علامت است. به همين دليل است كه در تمام زنان حامله بين هفته هاي 24 و 28 قند خون اندازه گيري مي شود. این کار معمولا در یک یا دو مرحله و با استفاده از محلول های قندی با غلظت های مختلف (50، 75 یا 100 گرم) طبق نظر پزشک انجام می شود. دیابت باردای ندرتا ممکنست همراه با افزایش شدید قندخون و علامتدار باشد که دراینصورت مادر نسبت به شرايط معمول بيشتر تشنه، گرسنه و دچار تكرر ادرار می شود ولي اين ها علائم شايعي در زمان حاملگي هستند و الزاما نشان دهنده دیابت بارداری نیستند.

با اين حال، در صورتي كه خطر ابتلا به دیابت بارداری در مادر بيشتر باشد (مانند سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی ) و يا علائمي از دیابت را داشته باشد (نظير وجود قند در ادرار ) اندازه گيري قند خون در اولين ويزيت زمان حاملگي و بعد از آن در صورتي كه نتيجه آزمايش اول منفي باشد بين هفته هاي 24 و 28 انجام مي شود. بالا بودن خفیف قند خون دليل بر ابتلا به دیابت بارداری نيست ولي بيمار بايد براي تشخيص قطعي طبق نظر پزشک مجدداً مورد آزمايش قرار گيرد.

دیابت بارداری اغلب بدون علامت است

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداري:

1. سن بیش از 25 سال
2. اضافه وزن و چاقی
3.  سابقه دیابت نوع 2 در افراد درجه اول خانواده
4.  قرار داشتن میزان قند خون درفاز پیش دیابت قبل از بارداری (بالاتر از 100 میلی گرم بر دسی لیتر)
5. داشتن سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی
6. تولد نوزاد با وزن 4 کیلو گرم و یا بیشتر
7. سابقه تولد نوزاد مرده

 عوارض دیابت بارداري:

این عوارض را می توان تحت دو گروه عوارض مادری و جنینی مورد بررسی قرار داد:

عوارض مادری: بالا رفتن فشارخون (مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی)، پاره شدن نابهنگام کیسه آب و زایمان زودرس و عفونت های ادراریدر نیمه دوم بارداری

عوارض جنینی:  رشد زیاد از حد جنین (ماکروزومی)، سخت شدن زایمان بعلت درشتی جنین، افت قندخون یا کلسیم نوزاد  گردد. کنترل مناسب قند خون حین بارداری منجر به کاهش احتمال عوارض فوق می شود.

درمان دیابت بارداری:

عدم کنترل دیابت بارداری می تواند روی رشد و نمو جنین در طی حاملگی اثر داشته باشد

کنترل دیابت بارداری یعنی انجام اقدامات لازم برای نگهداری قند خون خود در محدوده طبیعی این کار توسط:

1. برنامه غذایی تحت نظر کارشناس تغذیه
2. ورزش های مناسب درصورت عدم وجود محدودیت
3. و در صورت نرسیدن به اهداف درمانی استفاده از داروهای تزریقی (انسولین ) یا داروهای خوراکی مانند متفورمین در موارد خفیف و هفته های انتهایی بارداری
4. پایش مرتب قندخون توسط گلوکومتر و ثبت آن در جداول مناسب برای خودپایشی و ارایه به پزشک معالج

پایش قندخون در منزل توسط قندسنج (گلوکومتر) انجام می شود.

قند خون های اندازه گیری شده بایستی در جداول مناسب ثبت و هر هفته به اطلاع پزشک معالج رسانده شود.

برنامه ی غذایی برای افراد مبتلا به دیابت بارداری

 :

در صورت ابتلا به دیابت بارداری، به مقدار کافی از مواد غذایی فیبردار استفاده کنید

- در صورت ابتلا به دیابت بارداری:

1. در برنامه غذایی خود از تمام گروه های غذایی استفاده کنید.
2. سعی کنید غذای مورد استفاده خود را در دفعات بیشتر و با حجم کمتر استفاده کنید (در 3 وعده اصلی و 2-3 میان وعده)
3. دریافت مواد غذایی قندی مثل شیرینی ها، قند، شکر، عسل، خرما را می توان بمقدار بسیار کم با نظر کارشناس تغذیه استفاده کرد.
   - مصرف شیرینی جات را طبق نظر کارشناس تغذیه به حداقل برسانید.
4. مواد غذایی نشاسته ای مثل نان، برنج، سیب زمینی و ماکارانی را در میزان توصیه شده توسط کارشناس تغذیه مصرف نمایید.
5. روزانه حتما از مواد غذایی فیبردار مانند میوه، سبزی، حبوبات و غلات سبوس دار استفاده کنید.
6. به خاطر داشته باشيد كه نياز شما به گروه شير و لبنيات بيشتر از زمانيست كه باردار نيستيد.

نکته: رژیم مناسب رژیمی است که ضمن تامین نیازهای مادر و جنین، و پرهیز از ناشتایی طولانی مدت منجر به افزایش وزن مورد نیاز در طی بارداری شود. بنابراین ثابت ماندن یا کاهش وزن به هیچ وجه در طی بارداری مطلوب نمی باشد.

ورزش مناسب برای دیابت بارداری

ورزش به کنترل دیابت بارداری کمک می کند

ورزش با شدت و مدت مناسب برای کنترل دیابت بارداری کمک کننده است و باید به تمام زنان دچار دیابت بارداری که منعی برای فعالیت بدنی ندارند و یا دچار ناراحتی نمی شوند توصیه شود. در میان ورزش ها، ورزش های هوازی مناسب ترند و پیاده روی در دسترس ترین آنها می باشد. طول مدت ورزش حداقل 30 دقیقه در روز است که می تواند به دو یا سه قسمت (هربار 10 تا 15 دقیقه) نیز تقسیم شود. شدت ورزش بایستی متوسط و تندتر از پیاده روی معمولی باشد. برای انجام ورزش الزامی به خارج شدن از منزل وجود ندارد، مانند دویدن آهسته درجا.

درمان دیابت بارداری با تزریق انسولین (در صورت نیاز)

تزریق انسولین برای کنترل دیابت بارداری هیچ ضرری برای مادر و جنین ندارد

بعضی از موارد اقدامات غیردارویی قادر به حفظ قندخون در محدوده مناسب نیست و مادر باردار نیاز به استفاده از دارو پیدا می کند که معمولا انسولین است ولی در موارد خاص و با نظر پزشک معالج می توان از داروهای خوراکی مانند متفورمین نیز استفاده کرد. پزشکتان نحوه تزریق انسولین را به شما خواهد آموخت. این کار با استفاده از سرنگ یا قلم های انسولین انجام می شود.

نکته: شروع انسولین به معنی رها کردن رژیم غذایی و ورزش نیست و این دو بایستی هماهنگ با مصرف دارو  ادامه یابند. همچنین تزریق انسولین هیچ ضرری برای شما و جنین تان ندارد زیرا نمی تواند از طریق رگهای خونی جفت به او انتقال یابد برعکس استفاده از انسولین درصورت نیاز و کنترل قندخون در محدوده مناسب می تواند منجر به کاهش عوارض مادری و جنینی شود.

دیابت بارداری بعد از زایمان:

دیابت بارداری معمولا بعد از زایمان از بین می رود

دیابت بارداری معمولا با زایمان برطرف می شود ولی این افراد بویژه درصورت کم تحرکی و زیاد شدن وزن درخطر ابتلا به دیابت نوع 2 در سال های آتی عمر خود هستند بطوریکه نیمی از این افراد در طی 20 سال پس از زایمان ممکنست مبتلا به دیابت شوند و مجددا تاکید می شود که رژیم غذایی مناسب و تحرک مناسب و همچنین شیردادن این خطر را در آینده کاهش می دهد. 4 تا 12 هفته بعد از تولد نوزاد باید قند خون شما اندازه گیری شود و درصورت طبیعی بودن این کار سالیانه تکرار شود.  خانم هایی که سابقه ابتلا به دیابت بارداری را دارند باید به خاطر داشته باشند احتمال بروز دیابت در حاملگی بعدی شان و همینطور احتمال ابتلا ی آنها به دیابت نوع 2 زیاد می باشد.